یک خط لوله شبکه پیچیده ای از لوله ها را نشان می دهد که به طور دقیق برای انتقال سیالاتی مانند نفت، گاز طبیعی یا دیگر محصولات نفتی در فواصل گسترده، عمدتا در زیر زمین طراحی شده اند. این زیرساخت حیاتی که ریشۀ آن به هزاران سال قبل و الهام از حرکت آب بازمی‌گردد، سنگ بنای تمدن مدرن را تشکیل می‌دهد. ساخت خط لوله معمولاً در مقایسه با جاده‌ها یا کانال‌های رو باز مستلزم هزینه‌های بیشتری است، در ضمن ساخت آنها نیازمند برنامه‌ریزی دقیق در طول سال‌ها است که این برنامه ریزی شامل بررسی‌ها، مطالعات و ارزیابی‌های گسترده برای پرداختن به ملاحظات مختلف اجتماعی، توسعه ای، زیست‌محیطی و ایمنی می شود.

انواع خطوط لوله

خطوط لوله بر اساس عوامل مختلفی از جمله مواد مورد استفاده در تولید آنها، موادی که منتقل می کنند و نقش عملکردی آنها در شبکه طبقه بندی می شوند.

انواع خط لوله بر اساس مواد مورد استفاده در تولید لوله

انتخاب موادی که برای ساخت خط لوله استفاده می شود به عواملی مانند طراحی خط لوله، نیروهای داخلی و خارجی، تکنیک های اتصال و پیاده سازی، دوام، نفوذ ناپذیری و تناوب تعمیر و نگهداری آنها بستگی دارد.

1.خط لوله فولادی

مزیت خط لوله های فولادی که معمولاً برای انتقال آب مورد استفاده قرار می‌گیرند، این است که این لوله‌ها با قطر بزرگ تولید می شوند و می‌توانند فواصل زیادی را طی کنند.

2.خط لوله چدنی

از لحاظ تاریخی، لوله های آهنی ریخته گری شده که عمدتا از چدن خاکستری تشکیل شده اند، کاربرد گسترده ای داشته اند، البته این خط لوله ها در کاربردهای مدرن از لوله های *چدن داکتیلی برتر بهره می برند، که مقاومت به خوردگی را افزایش می دهند. این خطوط لوله نیازهای انتقال آب، گاز و فاضلاب را تامین می کنند.

(*چدن داکتیل: یا چدن نشکن از محبوب ترین انواع چدن هاست که دارای مقاومت سایشی خوب، ریخته گری مناسب، نقطه ذوب پایین، ماشین کاری عالی و شکل پذیری مطلوب بوده و در بسیار از صنایع مورد استفاده قرار می گیرد.)

3.خط لوله پلاستیکی

خطوط لوله پلاستیکی که برای انتقال آب در فواصل طولانی مورد استفاده قرار می گیرند، مقاومت قابل توجهی در برابر سایش و خوردگی شیمیایی از خود نشان می دهند، و به دلیل ماهیت سبک خود، حمل و نقل آسانی دارند. با این حال، این خطوط لوله در پاسخ به نوسانات دما، استحکام کششی کمتری را نشان می دهند و این امر کارایی آنها را کاهش می دهد.

4. خط لوله بتنی

خطوط لوله بتنی که از ورق فولادی جوش داده شده و اجزای بتنی ساخته شده اند، در تسهیل انتقال آب با قطر زیاد و مسافت طولانی بسیار فوق العاده هستند.

انواع خط لوله بر اساس مواد منتقل شده

خطوط لوله بر اساس موادی که انتقال می دهند، از آب گرفته تا فرآورده های نفتی و مخلوطی از مایع و جامدات ریز نامحلول نیز دسته بندی می شوند.

5. خط لوله آب

در امر ضروری و مهم انتقال آب از تاسیسات تصفیه خانه به مراکز شهری، خط لوله های زیرزمینی آب که از فولاد، *چدن داکتیل یا بتن ساخته شده اند، توزیع مطمئن را تضمین می کنند و در عین حال از محافظت در برابر آسیب‌های تصادفی اطمینان حاصل می‌کنند.

6.خط لوله فاضلاب

این خطوط لوله که به انتقال فاضلاب با نسبت بالای آب به زباله جامد اختصاص دارند، از موادی مانند بتن، پی وی سی، چدن یا خاک رس استفاده می کنند که برای مقاومت در برابر فشارها و شرایط محیطی متفاوت طراحی شده اند.

7. خط لوله نفت

خط لوله های نفت که از فولاد ساخته شده و برای کاهش خطرات خوردگی، با پوشش های خارجی و حفاظت کاتدی تقویت شده اند، حمل و نقل نفت خام به پالایشگاه ها و محصولات پالایش شده نفتی به بازارها را تسهیل می کنند.

8. خط لوله گاز

در خط لوله های گاز که مجرایی انحصاری برای حمل و نقلِ زمینی گاز طبیعی هستند، از فولاد برای خطوط انتقال و از پلاستیک انعطاف پذیر برای شبکه های توزیع استفاده می شود که راه حل هایی مقرون به صرفه هستند و مقاومت در برابر خوردگی را تضمین می کنند.

9. خط لوله مخلوطی از مایع و جامدات ریز نامحلول

خطوط لوله مخلوطی از مایع و جامدات ریز نامحلول که وجود آن در بخش‌های معدن و لایروبی ضروری است، مخلوطی از ذرات جامد و مایعات، که عمدتاً آب هستند را از طریق قایق یا کشتی، از چاه‌های دریایی به خطوط لوله در خشکی منتقل می‌کنند.

انواع خط لوله بر اساس عملکرد لوله

خطوط لوله وظایف مختلفی را از جمله انتقال، توزیع و جمع آوری در شبکه حمل و نقل انجام می دهند.

10. خط لوله انتقال

خطوط لوله انتقال که برای حمل و نقل طولانی‌مدت نفت خام، گاز طبیعی و محصولات تصفیه شده در سراسر مناطق و قاره‌ها طراحی شده‌اند، دارای قطر بیش از 25.4 سانتی‌متر (10 اینچ) هستند و با چالش‌هایی مانند خوردگی و کاسته شدن از مواد مواجه می‌شوند.

11. خط لوله توزیع

خطوط لوله توزیع که وظیفه اصلی تحویل گاز طبیعی به مصرف کنندگان مسکونی و تجاری را بر عهده دارند، طیف وسیعی از اندازه ها، از 12.7 میلی متر گرفته تا 152.4 میلی متر را در بر می گیرند و شبکه های تامین محلی را بهینه می کنند.

12. خط لوله جمع آوری

خطوط لوله جمع آوری که به صنعت نفت و گاز مربوط می شوند،  محصولات را از سایت های استخراج به تاسیسات فرآوری منتقل می کنند و برای ساده سازیِ حمل و نقلِ محصولاتِ تولیدی، قطرهای متفاوتی دارند.

انواع خط لوله بر اساس روش ساخت

خطوط لوله با روش‌های ساخت خود نیز متمایز می‌شوند که شامل پیکربندی‌های زیرزمینی، در بالای سطح زمین، مناطق مرتفع، در دریا و نزدیک ساحل و در زیر آب می‌شود.

مراحل ساخت خط لوله

ساخت خطوط لوله از یک سری مراحل با دقت هماهنگ شده پیروی می کند که کارایی و ایمنی را در طول فرآیند تضمین می کند:

1- بررسی مسیر

2- پاکسازی منطقه ساخت و ساز

3- حفاری یا گود برداری

4- حمل و نقل مواد به سایت

5- قرار دادن لوله ها در امتداد مسیر گو برداری شده.

6- خمش میدانی لوله های فولادی برای انطباق با ویژگی های عوارض سطح زمین.

7- اعمال پوشش های داخلی و روکش ها در لوله های فولادی.

8- متصل کردن لوله ها، قبل یا بعد از قرار دادن در مسیر گودبرداری شده

9- بازرسی عیوب جوشکاری و نشت اتصالات.

10- پرکردن خندق ها و بازگرداندن زمین به حالت اولیه.

برای به حداقل رساندن اختلالات در پروژه های خط لوله توسعه یافته، ساخت و ساز جدید به صورت تدریجی ادامه می یابد و هر بخش قبل از رفتن به فاز بعدی، تکمیل می شود.

خطوط لوله از انتخاب مواد مورد استفاده در ساخت لوله ها گرفته تا روش های ساخت خط لوله ها، شاهکارهای پیچیده مهندسی هستند که برای زیرساخت‌های جهانی و حیات اقتصادی ضروری هستند.