این مطالعه ادعا می کند، برای ساخت اهرام مصر از ابزار‌های پیشرفته باستانی استفاده شده است.

هرم پلکانی، برجی بلندتر از یک ساختمان ۲۰ طبقه است که در لبه فلات کویری مصر، حدود ۱۵ مایلی جنوب منطقه امروزی جیزه قرار دارد. این هرم که تقریباً ۴۶۵۰ سال پیش ساخته شده است، نخستین سازه غول‌پیکری بود که به طور کامل از بلوک‌های سنگی تراش خورده ساخته شد.

با وجود شهرت فراوان این بنا، محققان مدت‌هاست که تلاشند بفهمند چگونه بیش از ۱۱ میلیون فوت مکعب سنگ آهک را با ابزارهای آن زمان در موقعیت‌های کاملاً متقارن ، جای داده‌اند.

اکنون یک مطالعه جدید نشان می‌دهد که این راز ممکن است به جای بالا بردن از رمپ های خاکی در حال فروریختن، در کانال‌ها و حوضچه ها نهفته باشد.

محققان با ردیابی مسیرهای آبی باستانی قابل مشاهده در تصاویر رادار ماهواره‌ای و تطبیق آنها با سرنخ‌های حک شده در سنگ بستر، این پیشنهاد را مطرح می‌کنند که بیشتر کار بالا بردن ساخت هرم را نیروی آب، به عنوان نوعی آسانسور هیدرولیکی طبقه به طبقه، انجام داده است.

هرم پلکانی شاه جوزر

نیم قرن پیش از ساخت اهرام مشهور جیزه، فرعون جوزر به معمار ارشد خود، ایمهوتپ، دستور داد آرامگاهی بی‌نظیر طراحی کند. این آرامگاه هرم پلکانی جوزر است.

نتیجه کار، بنایی شش طبقه بود که هنوز هم بین ۱۹۷ تا ۲۰۳ فوت ارتفاع دارد.

معمار ایمهوتپ به جای یک سازه تک‌طبقه، شش لایه سنگ را روی هم چید و یک پلکان چشمگیر به سوی آسمان‌ها ایجاد کرد. برای اولین بار، سازندگان مصری از بلوک‌های بزرگ و تراش خوردۀ سنگ آهک استفاده کردند.

در دهه‌های بعد، دانش فنی پیشرفته ای که در سقاره به دست آمده بود، باعث ایجاد یک جهش در ساخت و ساز منطقه شد.
 

وزن سنگ‌ها از ۶۶۰ پوند برای هر کدام، به بیش از ۵ هزار پوند افزایش یافت و تقریباً ۲۸ میلیون تن مصالح ساختمانی برای ساخت تنها هفت هرم سلطنتی به کار گرفته شد.

در اطراف هرم، مجموعه‌ای پیچیده از حیاط‌ها، معابد و فضاهای تشریفاتی ساخته شد که همگی برای خدمت به فرعون در زندگی پس از مرگ او طراحی شده بودند.

این فضاها تنها جنبۀ نمادین نداشتند ،آنها بخش‌های کاربردی یک سیستم اعتقادی بودند که پادشاه را به عنوان خدایی روی زمین می‌دید.

یافتن سرنخ‌هایی که روی سنگ حک شده است

دکتر خاویر لاندرو از موسسه پالئوتکنیک فرانسه رهبری این پژوهش تازه برای رمزگشایی از این راز را بر عهده دارد.

تیم فرانسوی او دهه‌ها یادداشت‌های حفاری را بررسی کردند و آنها را با تصاویر راداری با وضوح بالا تطبیق دادند.

دکتر لاندرو توضیح می‌دهد: «تصاویر ماهواره‌ای به وضوح نشان می‌دهد که یک محوطه سنگی مستطیل شکل به نام جسر المدیر، که در غرب گورستان سقاره قرار دارد ، تمام ویژگی‌های فنی یک سد کنترلی را دارد.»

«این محوط سنگی می‌توانسته برای کنترل جریان سیل‌های ناگهانی و گرفتن اجسام سنگین از بالادست رودخانه استفاده شده باشد.»

دریاچه ای ناپدید شده، خندقی دست ساخته به طور خاص

در پایین دست سد، چشم انداز به یک حوضچه کم‌عمق منتهی می‌شود. ترکیب شیمیایی خاک در این منطقه نشان از وجود دریاچه‌ای فصلی دارد که در زمان بالا آمدن نیل پر می‌شده است.

وقتی سطح آب پایین می‌آمد، کانال‌ها جریان باقی مانده آب را به یک گودال سنگی که اکنون با نام مستعار خندق خشک شناخته می‌شود و محوطه هرم را احاطه کرده است، هدایت می‌کردند.

شاخه جنوبی این خندق شامل ردیفی از اتاقک‌ها است که کف پله‌ای آنها شبیه حوضچه‌های رسوب‌گذاری امروزی در تأسیسات آب شهری است.

نویسندگان این مطالعه می گویند: « در مجموع، جسر المدیر و بخش جنوبی خندق خشک با هم به‌صورت یک سامانۀ هیدرولیکی یکپارچه عمل می‌کنند که کیفیت آب را بهبود می‌دهد و جریان را برای اهداف کاری و مصارف انسانی تنظیم می‌کند.»

به باور آنها آب تصفیه شده درست به موقع به محل ساخت هرم می‌رسیده است تا یک مساله ساختمانی ضروری را حل کند.

آب و سنگ‌های هرم پلکانی

در داخل هرم، راهروهای سنگی از یک شفت مرکزی به‌صورت شیب‌دار به سمت بالا کشیده شده‌اند. شکل و الگوی سایش آن‌ها ذهن را به سوی استفاده از یک بالابرِ آبی سوق می‌دهد.

نویسندگان این مطالعه می گویند: «معماران باستانی احتمالاً سنگ‌ها را از مرکز هرم به شیوه‌ای آتشفشانی با استفاده از آب بدون رسوبی که از بخش جنوبی خندق خشک تامین می شده، بالا برده‌اند.»

اعداد هم از این ایده پشتیبانی می‌کنند. با ستونی از آب تقریباً به عمق 30 فوت، فشار رو به بالا از پایین می‌تواند دو سوم وزن یک بلوک سنگ آهک را خنثی کند و کارگران را روی لبه‌های تراس قرار دهد تا بلوک های با وزن کمتر را به محل هدایت کنند.

چنین سیستمی نیاز به رمپ‌های عظیم را که مدت‌ها تصور می‌شد اطراف اهرام اولیه ساخته شده‌اند، اما هرگز شواهد مستقیمی از وجود آن‌ها یافت نشد، را برطرف می‌کند.

ابتدا سیلاب، سپس خشکسالی

دکتر لاندرو با توضیح اینکه چرا نیروی کار در سقاره ممکن است مهندسی هیدرولیک را پذیرفته باشند، خاطرنشان می کند: "قبل از سلسله چهارم، مشکلات مربوط به سیل بیشتر از کمبود آب بود."

سیل‌های سالانه می‌توانستند کارگاه ساخت و ساز را ببلعند، چوب‌ها را بپوشانند و تجهیزات را به گل بنشانند. تبدیل آب اضافی به یک نیروی متحد ساختمانی، تهدید را به نیروی کار رایگان تبدیل می‌کرد.

این تغییر نگرش به سرعت نتیجه داد. اندازه سنگ‌ها در عرض یک نسل دو برابر شد و زمانی که هرم بزرگ خوفو حدود ۲۵۵۰ سال قبل از میلاد ساخته شد، وزن هر بلوک به بیش از ۵ تن رسید.

متخصصان محاسبه کرده‌اند که حمل چنین سنگ‎هایی از یک سطح شیب‌دار به طول یک مایل، حداقل به ۴۰۰۰ کارگر همزمان نیاز داشته است. یک آسانسور آبی می‌توانست این تعداد را کاهش دهد و تیم‌های معدن را جلوتر از برنامه نگه دارد.

همه این تلاش‌ها برای چیست؟

با این حال، هرم پلکانی رازی را در اعماق خود پنهان کرده است: اتاق دفن آن خالی است. نه مومیایی سلطنتی، نه گنجی، نه کتیبۀ دیواری.

فرعون جوزر کجاست؟

برخی از باستان‌شناسان این ایده را مطرح کرده‌اند که هسته توخالی هرم نه به عنوان مقبره و بلکه بیشتر به عنوان یک مخزن فشار عمل می‌کرده و قلب فنی آسانسور آبی بوده است.

هزارتویی از تونل‌ها، درهای سنگی لولادار و تله‌های مسدودکننده‌ی آب، به نبوغ مکانیکی و پیچیدگی هر کانال آبیاری اشاره دارند.

هرم پلکانی و مهندسان مدرن

امروزه، تسلط سقاره بر دینامیک سیالات ممکن است برای مهندسان عمرانی که از سیل‌های کنترل‌شده برای ساخت زمین‌های دلتا در لوئیزیانا یا بالا بردن کل خانه‌ها بر روی بالابرهای پنوماتیک استفاده می‌کنند، به طرز عجیبی آشنا به نظر برسد.

اگر سازندگان باستانی واقعاً ستون‌های آبی را برای شناور کردن سنگ‌ها و بالا بردن آنها به‌کار گرفته‌اند، موفق به انجام کاری شده‌اند که با تلاش‌های مدرن برای بهره‌گیری از نیروهای طبیعی به جای مبارزه با آنها، همخوانی دارد. 

این یافته‌ها همۀ رازهای مربوط به اهرام مصر را برملا نمی‌کنند، اما مسیر تازه‌ای برای کاوش‌های آینده می‌گشایند.

حفاری در اعماق لایه‌های گل و لای خندق خشک می‌تواند رسوبات دریاچه‌ای را تأیید کند. لکه‌های معدنی روی شفت‌های داخلی ممکن است  نشانه‌ای از چرخه‌های تکرارشوندۀ آب باشند.

در هر صورت، هرم پلکانی یک شگفتی مهندسی است که همچنان به ما می‌آموزد که حتی در دوران باستان، انسان ها آماده بودند تا با راه‌حل‌هایی به روانی خود رود نیل، با چالش‌های عظیم مقابله کنند.

این تحقیق به طور کامل در مجله PLOS One منتشر شده است.